اعضای کمیسیون کشاورزی و صنایع تبدیلی اتاق تهران در هفتمین جلسه این کمیسیون، به بررسی موضوعی پرداختند که به یکی از دغدغه‌ها و نگرانی‌های این روزهای صنعت کشاورزی کشور بدل شده‌است.

فعالان اقتصادی در حالی در این نشست نمایندگانی از وزارت نیرو، معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری و سازمان هواشناسی را به گفت‌و‌گو و هم‌اندیشی برای یافتن راه‌حل‌هایی برای کاهش پیامد خشکسالی در کشور دعوت کردند که دو طرف به برخی توافقات ضمنی در این رابطه نیز دست یافتند؛ از جمله آنکه تلاش کنند تا از داده‌ها و اطلاعات به روز هواشناسی برای کمک به تصمیم‌گیری‌ به هنگام کشاورزان در کسب‌و‌کار خود، به نحو بهینه استفاده شود.

به گزارش اقتصادطلایی به نقل از روابط عمومی اتاق تهران، در این نشست کاوه زرگران رئیس کمیسیون کشاورزی و صنایع تبدیلی اتاق تهران با انتقاد از اینکه در ایران برخلاف سایر کشورها، متولی واحدی برای مدیریت خشکسالی و کم‌آبی وجود ندارد، به گفته‌های مقامات وزارت نیرو اشاره کرد که حکایت از خشکسالی بی‌سابقه‌ای دارد که پیش‌روی کشور است. به گفته زرگران، این پیامد نگران‌کننده، تولیدات کشاورزی که علاوه بر مصرف داخلی، عواید صادراتی نیز برای کشور به همراه دارد را به طور جدی تهدید می‌کند. از این رو وی، بر هم‌اندیشی میان بخش‌خصوصی و دولتی برای یافتن راهکارهای اجرایی برای مدیریت دوره پیش‌رو تاکید کرد و برگزاری این نشست را مقدمه‌ای برای تعیین سازوکاری دانست که نیاز فوری کشور است.

در همین رابطه، اشرف مرتضایی کارشناس این کمیسیون طی گزارشی، به بیان علل و چالش‌های خشکسالی در کشور پرداخت و راهکارهایی که حاصل هم‌فکری نمایندگان بخش‌خصوصی است را برای رفع این چالش‌ها مطرح کرد.

وی با استناد به آمارها، تصریح کرد که منابع آب زیرزمینی در کشور از 130 میلیارد مترمکعب طی سه دهه گذشته به حدود 100 میلیارد مترمکعب کاهش یافته و سرانه آب تجدیدپذیر نیز در چهار دهه اخیر یک سوم شده است.

مرتضایی با بیان اینکه 52 درصد زمین‌های زراعی کشور، آبی است، افزود: 91 درصد محصولات زراعی برداشت شده متعلق به اراضی با کشت آبی و 85 درصد باغات بارور و غیر بارور نیز آبی است. وی سپس، افزایش جمعیت، توسعه نامتوازن صنعتی، کاهش بارندگی‌ها و کشاورزی نادرست را از جمله عوامل تشدید خشکسالی در کشور طی سال‌های اخیر عنوان کرد و گفت: بررسی‌های اعلام شده از سوی نهادهای مسول نشان می‌دهد که بیش از 100 هزار حلقه چاه غیرمجاز با عمق بیش از 30 متر در کشور وجود دارد.

کارشناس کمیسیون سپس، به گزارش‌های سازمان هواشناسی استناد کرد و با بیان اینکه بر اساس داده‌های این سازمان، بارش در پاییز امسال 20 تا 30 درصد کمتر از میزان نرمال و کمتر از سال قبل است، یادآور شد که گزارش‌ها نشان می‌دهد که سال آبی 1399-1400 خشک‌ترین سال آبی در 53 سال گذشته است.

مرتضایی همچنین با کاهش منابع آب تجدیدپذیر در کشور اشاره کرد و افزود: از کل منابع آب تجدیدشونده کشور 88 درصد در بخش کشاورزی اختصاص می‌یابد و مابقی آن به مصرف بخش صنایع، شرب و محیط زیست می‌رسد.

وی سپس، تولید محصولات آب‌بر، وجود چاه‌های غیرمجاز متعدد، عدم توسعه استفاده از روش‌های صحیح آبیاری در بخش کشاورزی، نبود یک متولی واحد در امر برنامه‌ریزی و مقابله با خشکسالی و عدم وجود یک برنامه ملی مشخص برای استفاده از منابع طبیعی در کشور را از جمله چالش‌های تشدید خشکسالی عنوان کرد و انسجام سیاست و هماهنگی بین بخشی، اصلاح رویه‌های حکمرانی آب، تدوین و اجرای الگوی کشت و تقویت رایزنی با کشورهای همسایه دارای حوضه آبریز مشترک و توجه به دیپلماسی آب را از جمله راهکارهای برون رفت از مشکلات این بخش دانست. (گزارش کامل علل و پیامدهای خشکسالی را اینجا دریافت کنید)

ضعف در نبود برنامه اقدام ملی مدیریت آب

در ادامه، احد وظیفه مسول مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی با اشاره به اینکه بولتن‌های روزانه این سازمان از وضعیت هوا و بارندگی‌ها، برای دسترسی عموم روی وب‌سایت این سازمان منتشر می‌شود، یادآور شد که با مرور داده‌های این مستندات، کشاورزان و فعالان اقتصادی این بخش می‌توانند تحلیل بهتری برای فعالیت‌های کشاورزی خود داشته باشند.

وی با این توضیح که پاییز امسال انتظار کاهش بارندگی‌ها جدی است و طی زمستان نیز پیش‌بینی می‌شود میزان بارندگی‌ها در سطح نرمال باشد، گفت: سطح تقاضای مصرف آب در کشور بسیار فراتر از میزان استاندارد جهانی است به طوری که با این میزان تقاضا، اگر همه ساله نیز به قدر کفایت بارندگی داشته باشیم، باز هم پاسخ‌گوی تقاضا نیست.

وظیفه، کیفیت آب در منابع طبیعی کشور را نیز زیر سوال برد و تصریح کرد که بخشی از کمبود آب ناشی از عدم کیفیت آن است و شدت ورود آلودگی‌ها به منابع آب زیرزمینی به واسطه بی‌توجهی‌ها طی سال‌های گذشته، تشدید شده است.

وی با این توضیح که متوسط بارش کشور طی سال آبی گذشته 142 میلی‌متر بود که نسبت به سال 1377، حدود 200 میلی‌متر افت داشته است، افزود: در چنین شرایطی، مدیریت منابع آب باید هوشمندانه‌تر از آنچه که تاکنون صورت گرفته، باشد.

همچنین جهانگیر پرهمت که از ستاد توسعه فناوری‌های آب و خشکسالی معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری به این نشست آمده بود، به انجام مطالعات و پژوهش‌های کافی در زمینه مدیریت آب در کشور از سوی نهادهای علمی و دانشگاهی کشور اشاره کرد و یادآور شد که به‌رغم مطالعات گسترده‌ای که صورت گفته، در حوزه عملیاتی و اجرایی ضعف فاحشی در کشور مشهود است.

به گفته وی، ایرادات زیرساختی در کشور باعث شده تاکنون گامی جدی برای تدوین برنامه اقدام ملی مدیریت خشکسالی برداشته نشود و اقداماتی نیز که صورت گرفته، عمدتا جزیره‌ای و زودگذر بوده است.

علیرضا ابراهیمی نورعلی نماینده معاونت برنامه‌ریزی و اقتصادی وزارت نیرو نیز در این نشست، سخنانی در ارتباط با اینکه آب امروز به مقوله‌ و شاخصی اقتصادی در جهان تبدیل شده‌است، مطرح کرد و یادآور شد که برای مدیریت کم‌آبی و بحران خشکسالی در کشور، باید به استفاده از ابزارهای اقتصادی، قیمت‌گذاری بهینه آب و همینطور، تشکیل نهاد رگولاتوری آب و البته، مدیریت درست بازار آب، روی آورد.

در پایان این نشست، کاوه زرگران رئیس کمیسیون کشاورزی و صنایع تبدیلی اتاق تهران، گفت‌و‌گو میان نخبگان کشور در عرصه مدیریت آب را ضروری عنوان کرد و یادآور شد که سلسله نشست‌های این کمیسیون با موضوع مواجهه درست با پدیده خشکسالی، تا دست‌یابی به نسخه‌ای عملیاتی برای مدیریت بهینه این بخش، ادامه خواهد داشت.