با نام و یاد خدای رحمان
اقتصادطلایی :بدون شک پیدایش و شیوع ویروس کرونا را میتوان به عنوان یک بحران بزرگ انسانی و اقتصادی کم سابقه تلقی کرد که از کشور چین آغاز و بتدریج اکثر کشورها را درگیر خود کرده است. در واقع این بحران بخش بزرگی از اقتصاد جهانی را تحت تاثیر قرار داده و بیم آن می رود که در صورت تداوم ، اقتصاد جهانی را به ورطه رکود بکشاند .
پر واضح است که در این شرایط پیچیده برای کاهش اثرات زیانبار بحران ،ارکان مختلف کشور از جمله حاکمیت شامل قوای سه گانه و نهادهای عمومی، مردم و سازمانهای مردم نهاد، بنگاه ها و فضای کسب و کار و …. هر یک وظیفه ای بر عهده دارند و در این مدت هم تلاشهای قابل تقدیری انجام شده است . البته از نظر اینجانب انسجام و یکپارچگی کاملی بین برنامه ها و اقدامات ارکان مذکور نبوده و شاید علارغم تلاشهای فراوان یکی از مهمترین دلائل عدم توفیق سریع در کنترل شیوع ویروس کرونا نیز همین موضوع باشد. به عنوان مثال دولت از فرصت طلائی تعطیلات شانزده روزه نوروزی و قرنطینه کامل که میتوانست موجب قطع زنجیره انتقال شود استفاده نکرد و از آن طرف گروهی از مردم هم به جای ماندن در خانه، رخت سفر بسته و و خود عاملی برای افزایش شیوع و انتقال ویروس شدند.
متاسفانه پیش بینی روندها حکایت از این دارد که کشور ما حداقل در فصل بهار بطور جدی با این بحران درگیر خواهد بود و عدم توانائی در پاسخگوئی به موقع به چالش های نو ظهور ناشی از شیوع ویروس کرونا مشکلات عدیده ای را برای کارکنان و سازمان ها ایجاد خواهد کرد و روزهای سختی در پیش رو خواهد بود، بر این اساس مدیران منابع انسانی نقش بسیار مهمی بر عهده دارند و قبل از بازگشت کارکنان و شروع مجدد فعالیت باید اقدامات مهمی را در نقشهای حامی کارکنان و شرکای کسب و کار،برنامه ریزی کرده و انجام دهند. هر چند مهمترین اثر زیانبار بحران کرونا ویروس بر سلامت انسانها بوده و بطور مستقیم سلامتی و حیات سرمایه های انسانی را تحت تاثیر قرار میدهد و برنامه ریزی و انجام اقدامات مرتبط با حفظ سلامتی سرمایه های انسانی نیز از اولویت نخست برخوردار است، لیکن بدلائل مختلف از جمله کاهش تقاضا برای بسیاری از کالاها به دلیل پائین آمدن اعتماد عمومی، محدودیت تجمع افراد ، محدود شدن سفرها ، بی انگیزگی و پائین آمدن روحیه کارکنان، محدودیت واردات و صادرات برای برخی از کالاها، تعطیلات اجباری، قرنطینه و … بسیاری از کسب و کارها را با مخاطره جدی روبرو کرده و به شدت آسیب پذیر می سازد . بر این اساس مدیران منابع انسانی به عنوان شرکای کسب و کار و شریک استراتژیک سازمان در راستای حفاظت از کسب و کار و کاهش آسیب پذیری آن نیز باید اقداماتی را برنامه ریزی کرده و مدیران و راهبران ارشد بنگاه ها را در این زمینه یاری دهند. به نظر میرسد در این برهه حساس مدیران منابع انسانی باید رهبری تغییر را بر عهده گیرند یا حداقل به عنوان عضو موثر با تیم تغییر همراه باشند.
با اینکه مطالب و توصیه های زیادی توسط مدیران فرهیخته منابع انسانی در فضای مجازی به ویژه گروه پویش مدیران HR ارائه شده است، لیکن بدلیل اهمیت موضوع در ادامه به برخی از مهمترین اقدامات و راهکارهائی که مدیران منابع انسانی باید به سرعت برای صیانت از سرمایه های انسانی اعم از کارکنان ،پیمانکاران و مشتریان و تداوم کسب و کار انجام دهند اشاره می گردد :
۱- تشکیل تیم تدبیر برای مقابله با ویروس کرونا .
هر چند این بحران تمام بخشهای سازمان را تحت تاثیر قرار میدهد لیکن بدلیل اولویت و اهمیت سلامت کارکنان این تیم بایستی تحت رهبری مدیر عامل یا مدیر ارشد منابع انسانی تشکیل شده و راهکارها و اقدامات مرتبط را برنامه ریزی و اجرا نماید. بدیهی است جلسات این تیم بایستی به طور مستمر و حتی المقدور به صورت مجازی برگزار و موضوعات مرتبط با سلامت کارکنان و چگونگی تداوم کسب و کار در این شرایط بررسی و تصمیمات مناسب اتخاذ و عملیاتی شود.

۲-حصول اطمینان از عدم آلودگی محیط کار.
ضد عفونی فضای فیزیکی و کلیه سطوح شامل تجهیزات، ابزار آلات، اشیاء و … بطور مستمر و بر اساس چک لیست تهیه شده و دستورالعمل های وزارت بهداشت بسیار ضروریست.
۳- تهیه بروشور چامع و مانع در زمینه رعایت بهداشت فردی بمنظور جلوگیری از ابتلاء به ویروس کرونا و فرهنگ سازی و ترغیب کارکنان به رعایت اصول بهداشتی .
با توجه به اینکه در فضای مجازی انبوهی از اطلاعات در این زمینه وجود دارد و در برخی موارد موجب سردرگمی افراد میشود لذا لازم است واحدهای HSE اطلاعات معتبر و قابل اتکائی را در این زمینه تهیه و در اختیار کارکنان قرار دهند .در این خصوص اطلاعات منتشر شده از سوی دستگاههای مسئول و ذیربط قابل اتکاء خواهد بود.
.۴- کنترل و غربالگری کارکنان در بدو ورود به سازمان.
اقدامات مرتبط با این بند به امکانات در اختیار سازمانها بستگی داشته و میتواند شامل ارزیابی علائم ظاهری همچون سرفه، آبریزش بینی، اندازه گیری تب ، انجام آزمایشاتی همچمون CBC, CRP و … باشد.
۵ – استفاده از رویکردهائی که منجر به کاهش حضور کارکنان در محیط کار میگردد.
رویکردهائی مانند کاهش ساعات کاری ، نوبتی و شیفتی کردن حضور کارکنان و دور کاری از جمله اقداماتی است که موجب کاهش حضور کارکنان در محیط کار میگردد . در صورت امکان بهتر است ساعات حضور کارکنان به نحوی برنامه ریزی شود تا حتی المقدور از خوردن غذا در محیط کار خودداری شود .
بدیهی است برای انجام دور کاری بایسنی به نکات مهم ذیل توجه کرد:
۱-۵- تدوین دستورالعمل دور کاری با مشارکت کلیه مدیران
۲-۵- فرهنگ سازی و ارائه آموزشهای لازم به کارکنان در راستای به حداقل رساندن موانع و معایب دور کاری و ارتقای توانائی کارکنان برای انجام دور کاری. از جمله این اقدامات میتوان به آموزش مدیریت زمان، کاهش ریسکهای کنترل و نظارت مدیران ، مشخص نمودن مرز بین کار و زندگی ، ارتقای توانائی های فنی و ارتباطی کارکنان و … اشاره کرد.
۳-۵- ایجاد زیرساختهای لازم برای دور کاری از جمله زیر ساختهای فنی و سخت افزاری و پشتیبانی فنی واحد فناوری اطلاعات
۴-۵- بررسی و مشخص کردن مشاغلی که قابل دور کاری هستند و اتخاذ تصمیمات قاطع در این خصوص. ممکن است کارکنان بدلائل مختلف از جمله نداشتن مهارتهای فنی یا ترس از دست دادن کار یا کاهش مزایا از رویکرد دور کاری استقبال نکنند لذا در این زمینه بایستی تمهیدات لازم اندیشیده شود.
۶- برنامه ریزی برای کاهش متغیرهای روانی بحران
فشارهای روانی و استرس ناشی از شیوع ویروس کرونا سبب سردرگمی، عدم قطعیت ، بروز شایعات مخرب و فضای روانی نامطلوب در میان کارکنان شده و آنان را در شرایط بسیار بغرنجی قرار می دهد . در واقع ترس از بحران از خود بحران کشنده تر است، لذا در این شرایط مدیران منابع انسانی بایستی به کمک متخصصان روانشناسی برای کاهش متغیرهای روانی بحران برنامه ریزی نمایند. از جمله اقدامات مهم در این خصوص می توان به موارد ذیل اشاره کرد:
۱-۶- امروزه توسعه تکنولوژی ارتباطات و اطلاعات سبب شده است تا حجم وسیعی از اطلاعات و اخبار به ویژه در فضای مجازی در دسترس همگان قرار گیرد. متاسفانه عدم وجود قوانین شفاف و عدم مدیریت صجیح در این حوزه موجب شده تا در کنار ارائه اطلاعات صحیح ، اطلاعات نادرست با اهداف و نیات مختلف از جمله سو‌ء استفاده اقتصادی، اهداف سیاسی، طنز و .. نیز به مخاطبان انتقال یابد. از این رو ضرورت دارد تا در این شرایط حساس ضمن ارائه آموزشهای لازم به کارکنان و خانواده ایشان، یکی از واحدهای سازمانی مسئولیت دریافت ، پردازش و انتقال اطلاعات صحیح و قابل اتکاء به کارکنان را بپذیرد. بدیهی است ارائه بموقع اطلاعات به زبانی ساده و قابل فهم به کارکنان کمک میکند تا از سردرگمی و عدم قطعیت خارج شده و اقدامات به هنگامی را در جهت کاهش آسیب ها انجام دهند.
۲-۶- کارکنان در زمان ابتلا به ویروس حالاتی همچون ترس، اضطراب ، دلهره، ناامیدی و ناتوانی را تجربه میکنند . هر چند امکان از بین بردن این احساسات وجود ندارد ولی به کمک متخصصان روانشناسی میتوان به کارکنان کمک کرد تا حالات و احساسات خود را مدیریت کرده و اقدامات عملی را با آرامش بیشتری انجام دهند.
۷- بازنگری در سیاستها و رویکردهای مرتبط با کارکنان.
از آنجائیکه رویه ها و دستورالعمل های حوزه منابع انسانی عمدتا برای روزهای آرام طراحی شده است لذا مدیران منابع انسانی باید به سرعت مستندات سازمانی مرتبط با کارکنان را با توجه به شرایط حال حاضر مورد بازنگری قرار دهند.
۸- تدوین دستورالعمل برگزاری جلسات با رویکرد کاهش ابتلای کارکنان به ویروس کرونا با تاکید بر موارد ذیل:
۱-۸- حتی المقدور جلسه حضوری بر گزار نشده و کلیه جلسات به صورت غیر حضوری برگزار شود.
۲-۸- زیرساختهای مورد نیاز برای جلسات غیر حضوری ایجاد و آموزشهای لازم به کارکنان داده شود
۳-۸-در صورت ضرورت برگزاری جلسات حضوری بایستی قبل از برگزاری جلسه مجوز لازم از مدیر عامل اخذ شود.
۴-۸-ترجیحا یک سالن مشخص برای برگزاری جلسات تعیین و به دقت قبل و بعد از جلسه محیط و تجهیزات و اشیای موجود در آن ضد عفونی شود
۵-۸- فاصله ایمن بین صندلیها مطابق دستورالعمل های بهداشتی رعایت شده و کلیه اعضای جلسه از دستکش و ماسک مناسب استفاده نمایند
۹- ایجاد تسهیلات حمایتی برای کارکنانی که خود یا یکی از اعضای خانواده ایشان به ویروس کرونا مبتلا میشوند.
از جمله این تسهیلات میتوان به ارائه خدمات مددکاری و مشاوره ای، تامین هزینه های درمان ، بازنگری در مقررات مرتبط با مرخصی های استعلاجی و بدون حقوق، بازنگری در بازپرداخت وامهای دریافتی با توجه به کاهش احتمالی درامد و قدرت خرید اشاره کرد .
۱۰- بازنگری در سیاستهای مرتبط با مزایای رفاهی و جایگزینی کارت های خرید به جای اهدای کالای فیزیکی.
با توجه به کمبود ملزومات بهداشت فردی از قبیل ماسک، مواد ضدعفونی، دستکش و … و عدم توانائی بسیاری از کارکنان در تامین این اقلام ، تهیه و توزیع اقلام مذکور در قالب سبد بهداشتی میتواند در کاهش ابتلای کارکنان به ویروس موثر باشد .
۱۱- ایجاد تمهیدات لازم برای کاهش حضور کارکنان دارای بیماریهای خاص و کارکنان بالای ۶۰ سال سن در محیط کار
۱۲- تغییر در سیاستهای آموزش کارکنان و جایگزینی آموزشهای آنلاین و مجازی به جای آموزشهای حضوری
۱۳- تغییر در رویکردهای جذب و استخدام و جایگزینی شیوه های مجازی به جای حضوری از جمله مصاحبه آنلاین، برگزاری کانون ارزیابی بصورت آنلاین و…
۱۴- ارزیابی دقیق فرصت ها و تهدیدات محیطی ناشی از شرایط حادث شده و تحلیل تغییرات ایجاد شده در بازار (عرضه و تقاضا) ، رفتار مشتریان، رفتار تامین کنندگان، رقبا و سایر ذینفعان و بازنگری در مدل کسب و کار با توجه به ضرورتها و اقتضائات به منظور کاهش آسیب پذیری کسب و کار .
در این خصوص توجه به موارد ذیل توصیه میگردد:
۱-۱۴- برنامه ریزی برای حفظ مشتریان و تامین کنندگان و طراحی پروتکل های رفتاری و ارتباطی متناسب با شرایط بحران با آنها
۲-۱۴- بهره مندی از خدمات سازمانهای تخصصی مشاوره ای در راستای کاهش آسیب های کسب و کار
۳-۱۴- ایجاد تیم های حل مسئله برای عبور از چالش ها و خطرات پیش رو
۴-۱۴- تدوین سناریو های مختلف برای کسب و کار به منظور رویاروئی با شرایط متفاوت با توجه به پیچیدگی و عدم قطعیت موضوع و مشخص نبودن زمان کنترل و ایجاد آمادگی برای کلیه سناریوها
۱۵- برنامه ریزی در راستای ایفای مسئولیت های اجتماعی سازمان نسبت به جامعه ، مشتریان و سایر ذینفعان.
شاد و سلامت باشید
احمد بذلی قائم مقام سازمان مدیریت صنعتی- پنجم فروردین ۱۳۹۹

​